Ik snap 'm niet

[intro]Wat hebben Cedric, Frodo, Jari, Merlin en Wendy gemeen? Het zijn enkele namen die bedácht zijn door schrijvers. De verhalen waarin deze personages met die namen voorkwamen werden populair. Frodo komt bijvoorbeeld van het Germaans frod en betekent 'slim, wijs, ervaren', maar de naam is vooral bekend geworden door de gelijknamige hobbit in de trilogie The Lord of the Rings. En de Schotse schrijver J.M. Barrie bracht onbedoeld de naam 'Wendy' in de mode met zijn boeken over Peter Pan en diens vriendin Wendy Darling.[/intro] Door Bastiaan Weldring Taalliefhebbers kunnen hun hart ophalen met het nieuwe taalboek dat recentelijk is uitgekomen: het Van Dale Voornamenboek. Voor dit boek hebben Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar opnieuw hun krachten gebundeld; vorige maand schreven ze er al een column voor ons over. Het Voornamenboek behandelt de meestvoorkomende namen in Nederland en Vlaanderen en voorziet ouders in spe van tips en achtergrondinformatie bij het kiezen van een naam. De opzet van het boek maakt het echter ook interessant om te lezen voor mensen die geen directe affiniteit hebben met de ontdekking of herkomst van namen. Zo gaat het Voornamenboek niet alleen in op de historische context van namen, maar maken de auteurs soms ook connectie met de actualiteit. Zo is de naam 'Hermione' voor velen bekend als een Harry Potter-karakter dat ontsproot aan de fantasie van auteur J.K. Rowling. Echter, de naam kwam al voor in de Griekse mythologie: Hermione is de dochter van Helena van Troje en Menelaos van Sparta. Al dit soort wetenswaardigheden krijg je mee in kaders, verspreid door het boek. Het Voornamenboek is een echt 'bladerboek': leuk om zo nu en dan in gezelschap tevoorschijn te toveren en ieders naam onder de loep te nemen, maar ook interessant om in je eentje door te speuren op zoek naar leuke feitjes. Zo kijk ik er echt naar uit om opa Sonny weer eens te spreken en hem te vertellen dat zijn naam eigenlijk 'jochie, kereltje, mannetje, ventje' betekent. Meer lezen van de schrijvers van dit boek? Check ook eens Waarom is een witte neushoorn grijs (en een zwarte ook)? en Gluren bij de buren! Is dit boek geschikt voor jou? JA: weet je nog niet waar jouw eigen naam vandaan komt? En die van je vriend(in), ouders, collega's en de buschauffeur? Of zoek je nog een naam voor je ongeboren kind? Tijd voor dit boek! NEE: tutoyeer je niemand en spreek je mensen structureel aan bij hun achternaam? Dan moet je misschien wachten op een volgend deel. Auteur: Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar Uitgeverij: Van Dale Jaar: 2018 Aantal pagina’s: 400 Meer van Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar:

Ik snap 'm niet

De moeder van Keira Knightley had moeite met spellen, daarom heet de Britse actrice nu niet Kiera, zoals de bedoeling was. Zelfs in voornamen komen dus taalvoutjes voor. Het Van Dale Voornamenboek dat deze week verscheen, geeft daar verschillende voorbeelden van. Wat kan er zoal misgaan?

De vader van Keira Knightley was gecharmeerd van de Russische schaatsster Kira Ivanova, en daarom wilden de ouders hun dochter 'Kiera' noemen, als een verengelste vorm van 'Kira'. Maar dat ging mis bij de registratie, want toen spelde haar moeder de naam als K-e-i-r-a. "My mom is crap at spelling", zei Keira daar later zelf over. "I’m a spelling error." ("Mijn moeder is waardeloos in spellen, ik ben een spelfout.") Veel ouders die op hun beurt gecharmeerd waren van de Britse actrice, gaven haar naam inclusief spelfout aan hun dochter. En er zijn meer namen met een verrassende herkomst, want niets taligs is de voornaam vreemd.

Jade en Nash volgen de arrenslee

De arrenslee, wie kent hem niet? Dat dit winterse vervoermiddel in de loop van de tijd iets is verloren, is minder bekend. Vroeger heette dit voertuig vanwege de pluimen en belletjes waarmee de trekdieren en leidsels versierd waren een 'narrenslee', maar doordat ‘een narrenslee’ en ‘een arrenslee’ hetzelfde klinken, kon de 'n' eraf vallen. Ook voornamen ontstaan weleens op zo’n manier. Neem bijvoorbeeld 'Jade'. Die naam komt van Frans jade, een kostbaar gesteente. Maar le jade (‘het jade’) is een verkeerde interpretatie van de oudere vorm l’ejade, die is afgeleid van Spaans piedra de (la) ijada, ‘steen tegen pijn in de zij’. Een ander voorbeeld is de Engelse naam 'Nash', een voornaam die oorspronkelijk een achternaam was – iets wat wel vaker gebeurt. Maar met die achternaam is iets soortgelijks aan de hand als met de arrenslee en Jade. De naam verwees naar een plaats, namelijk ‘bij de es’. In het Middelengels is dat atten asche. Maar doordat de woordgrens tussen atten ‘bij de’ en asche ‘es’ verkeerd werd begrepen, kon het gebeuren dat de n aan asche werd geplakt.

Drukfouten en foute vertalingen

Zo zijn er meer namen die door een foutje of verkeerde interpretatie zijn ontstaan. Zoals bij Imogen uit het toneelstuk Cymbeline van William Shakespeare: Shakespeare schreef de naam als 'Innogen', dus met dubbel-n, maar daar maakte de drukker per ongeluk een 'm' van, iets wat daarna nooit meer goed gekomen is. Of wat te denken van de populaire naam Skyler? Dat is de verengelste vorm van de Nederlandse achternaam Schuyler (‘iemand die zich verbergt of wegkruipt’), die veranderde onder invloed van sky - ‘hemel, lucht, firmament, ruimte’ -en de naam Tyler. Veel meer voorbeelden vind je in het Van Dale Voornamenboek, waarin je de verhalen achter de meestvoorkomende voornamen in Nederland en Vlaanderen vindt. In al deze verhalen is een rijkdom aan onderwerpen te vinden, variërend van geschiedenis, literatuur, mythologie, religie en symboliek, tot muziek, talen, geografie, flora en fauna. En af en toe een prachtig taalvoutje. [line]

Van Dale Voornamenboek

We hebben allemaal een voornaam, maar welke geschiedenis gaat er eigenlijk schuil achter onze namen? Wat betekent een voornaam precies, waar komt deze oorspronkelijk vandaan en hoe of wanneer is een bepaalde naam in de mode geraakt? In het Van Dale Voornamenboek vind je de meestvoorkomende namen in Nederland en Vlaanderen met hun varianten, betekenis en herkomst, én hun unieke verhalen.

Winnen!

Wil jij de herkomst van jouw naam weten, zoek je nog een mooie naam voor je ongeboren kind of wil je gewoon geïnspireerd raken door de verhalen achter duizenden namen? Dan is dit boek iets voor jou! En het mooie is: wij mogen er vijf weggeven. Wat moet je daarvoor doen? Deel in de reacties de mooiste betekenis van een naam die je ooit hebt gehoord en wie weet belandt het boek binnenkort bij jou op de mat.

Over de auteurs

Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar hebben van woorden hun werk gemaakt. Ze schrijven woordenboeken en boeken over taal, waaronder Gluren bij de buren en Waarom is een witte neushoorn grijs (en een zwarte ook)? Ze werkten verder mee aan onder meer het Groene Boekje en de Dikke Van Dale. Onlangs vertaalden en bewerkten zij voor Van Dale het Roald Dahl Woordenboek. Met het Prisma Woordenboek van het Algemeen Onbeschaafd Nederlands wonnen ze bovendien de Kruyskampprijs, iets wat nooit eerder een woordenboek ten deel viel. Ze hebben samen tekstbureau de Taalwerkplaats. [line]

Meer lezen van Heidi Aalbrecht & Pyter Wagenaar:

Ik snap 'm niet

[intro]De Nederlandse taal kent enorm veel spreekwoorden en gezegden. Sommige daarvan kent iedereen en worden om de haverklap gebruikt, andere genieten wellicht wat minder bekendheid. Sommige spreekwoorden lijken erg op elkaar; midden in een verhitte discussie kan het dan nog weleens fout gaan. Je moet dan wel op hete eieren dansen om te zorgen dat je nog serieus wordt genomen, anders sta je straks in het collectieve geheugen gebrand als iemand die nog wel eens een steek laat liggen.[/intro] Door Jojanneke Drapers Als BN’er wil je het waarschijnlijk onder stoelen of banken houden als die Nederlandse spreekwoorden niet je sterke kracht zijn. In het boekje Geen Kip Overboord van Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar worden door BN’ers verhaspelde spreekwoorden en gezegden onder de loep gelegd. Alle onderste stenen worden boven water gehaald in dit hilarische boekje en dat gaat niet altijd met lieve koekjes: naam en toenaam worden genoemd. Ook de correcte vorm wordt benoemd, zodat de lezer ook daadwerkelijk nog wat kan leren. Mensen die denken dat je wel echt heel dom moet zijn als je zulke fouten maakt, zullen zich na het lezen van dit boekje in de pineut gelogeerd voelen. Naast de (wellicht) usual suspects als Gordon, Patty Brard en de altijd op topsnelheid pratende Matthijs van Nieuwkerk maken ook mensen waar je het niet zo snel van zou verwachten zich aan dergelijke dingen schuldig: denk aan parlementair journalist Frits Wester, schrijver Kader Abdolah en politicus Alexander Pechtold. Hoewel bepaalde mensen toch een groter leeuwendeel van dit boekje voor hun rekening nemen dan anderen. Je kunt natuurlijk denken: dit is klinkklare lariekoek, waarom zou ik een boekje gaan lezen met verkeerde spreekwoorden en gezegden? Hebben al deze BN’ers de klok horen luiden, maar weten ze niet hoe laat het is? Of hebben ze gewoon de intentie een modern jasje over onze taal heen te gieten? Wie het weet, mag het zeggen; tot die tijd is dit een juweeltje voor iedereen die van lachen houdt – dat lijkt me nogal klontjes.

Is dit boek geschikt voor jou? JA: Als je ook maar zijdelings van taal houdt en graag om andere mensen lacht. NEE: Als je alleen maar in openbare ruimtes leest en er niet van houdt om gek aangekeken te worden als je de slappe lach krijgt.

  Auteurs: Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar Uitgeverij: Sdu Uitgevers Verschenen: 2010 Pagina’s: 129

Meer lezen van Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar?

Ik snap 'm niet

[intro]Het Goede Doel vroeg zich al af of het naar België wilde verhuizen, "want dat taaltje is zo zacht." Vlaams: de zachte, deftige variant van het Nederlands. Sommige Nederlanders zullen het daar ongetwijfeld mee oneens zijn: “Ik kan ze nooit verstaan!” Vlamingen kijken op hun beurt weer op van de harde, lompe, recht-voor-zijn-raap variant van het Nederlands die hier gesproken wordt. [/intro] Door Stefanie Meijers En dat is precies waarom het boek 'Gluren bij de Buren' geschreven is. Het laat de mooiste, meest onbegrepen woorden uit het Vlaams én het Nederlands naar voren komen. Hartstikke handig, er is immers al verwarring genoeg tussen de twee talen. De moeder van een Vlaamse vriend zei ooit dat ze het nieuws "niet verstond", waarop ik wilde zeggen dat ze de televisie dan harder moest zetten. Gelukkig bedacht ik me, net voordat ik mijn grove Hollandse bek open wilde trekken, dat ze bedoelde dat ze het nieuws ‘niet begreep’ - het was een item over oorlog. Dit boek helpt je om dit soort misstanden te omzeilen en elkaars taal nog meer te waarderen. Vlamingen kunnen op hun beurt ook ‘fameus’ lachen om het Nederlands. Een echte giller is voor hen jus d’orange en vooral de Nederlandse uitspraak daarvan: suderans. De zuiderburen kunnen er niet bij: waarom zeggen Nederlanders niet gewoon ‘appelsiensap’? Gluren bij de Buren is een fijn boek om door te bladeren en wellicht zelfs een naslagwerk om mee te nemen als eendagstoerist/dagjesmens naar Amsterdam/Antwerpen. Dan schrik je als Nederlander niet als een Vlaming na gepoept te hebben een kindje koopt. Of ben je als Vlaming niet verbaasd als iemand je een liflafje uit de magnetron voorschotelt. Nog wel een tip bij het lezen van dit boek: lees het niet in de trein. Het boek heeft twee voorkanten en mensen denken dat je het boek op de kop leest. Of doe het gewoon wel en heb schijt aan die zeiksnor/dat foorwijf.

Is dit boek geschikt voor jou? JA: Je bent een Vlaming die goed overweg kan met de Noorderburen OF je bent een Nederlander die de charme van het Vlaams kan waarderen. NEE: Je hebt het ooit aan de stok gehad met een Hollandse foemp OF je houdt absoluut niet van dat zachte geouwehoer van de zuiderburen.

Auteurs: Heidi Aalbrecht, Pyter Wagenaar Uitgeverij: Van Dale Verschenen: Oktober 2016 Pagina’s: 128 Lees ook de column van Heidi en Pyter over het verschil tussen Vlaams en Nederlands. Hebben?

Ik snap 'm niet

Cartoon: Arend van Dam

[intro]Fout zijn ze niet, maar verwarrend kunnen ze wel zijn: taalverschillen tussen het Nederlands in Nederland en Vlaanderen. En net als taalvoutjes zijn ze goed voor een glimlach, want het taalgebruik van de zuiderburen klinkt de noorderburen vaak heel amusant in de oren – en andersom.[/intro] Door Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar Een kindje kopen – in welke winkel? Scheefpoepen – naast het toilet? Buitenwipper – iemand die seks heeft in de natuur? Nederlanders die Vlaams horen, verstaan soms de vreemdste dingen. En Vlamingen ervaren precies hetzelfde bij typisch Nederlandse woorden: ouwehoeren – prostituees op leeftijd? Spitstrein – de beste trein? Zeiksnor – een snor waar urine vanaf druipt? Soms is er zelfs aan beide kanten van de grens verwarring, zoals bij lopen, poep en voormiddag.

Schone poep in je kleedje

Wat zou een Nederlander zich voorstellen bij iets als de kuisvrouw bleef de hele dag op haar poep zitten in haar schone kleedje? En een Vlaming bij die zeiksnor staat hartstikke lang te ouwehoeren met een haaibaai? Die zinnen zijn verwarrend, bijvoorbeeld doordat kleedjes volgens Nederlanders op de vloer liggen en ouwe hoeren volgens Vlamingen in de rosse buurt te vinden zijn. Juist doordat we elkaar denken te verstaan, worden we op het verkeerde been gezet door woorden die iets anders betekenen dan we gewend zijn. En dat is precies wat voor komische situaties zorgt. Hoe zit dat met die typisch Nederlandse en Vlaamse woorden in deze column?

Vlaams voor Nederlanders

• buitenwipper: niet iemand die seks in de natuur heeft, maar een uitsmijter
• het hol van Pluto: niet de anus van de Disneyhond, maar Nergenshuizen
• een kindje kopen: niet een kind aanschaffen, maar een kind krijgen
• kleedje: niet een vloerkleed, maar een jurk
• kuisvrouw: niet een vrouw die toeziet op de goede zeden, maar een schoonmaakster
• scheefpoepen: niet naast de pot poepen, maar vreemdgaan
• schoon: niet rein, maar mooi

Nederlands voor Vlamingen

• fileparkeren: niet je auto parkeren in de file, maar tussen twee achter elkaar staande auto’s
• haaibaai: niet een haai in een baai, maar een feeks
• hartstikke: niet iets waar je hart van stikt, maar zeer, kei-
• ouwehoeren: geen prostituees op leeftijd, maar eindeloos praten
• spitstrein: niet de beste trein, maar een piekuurtrein
• zeiksnor: niet een snor waar urine vanaf druipt, maar een zeurpiet

Vlaams versus Nederlands

• lopen: Vlaanderen: rennen; Nederland: gaan, stappen
• poep: Vlaanderen: achterwerk; Nederland: stront
• voormiddag: Vlaanderen: zo tussen negen en twaalf uur; Nederland: zo tussen twaalf en twee uur

[line]

Gluren bij de buren

Hoewel sommige woorden en uitdrukkingen op het eerste gezicht misschien gek lijken, zijn ze altijd verklaarbaar als je er wat beter naar kijkt. De leukste taalverwarringen tussen Vlamingen en Nederlanders kun je lezen in Gluren bij de buren. Dan weet je ook waarom je bakkies en tassen goed uit elkaar moet houden en waarom Nederlanders opgelucht zijn als iets met een sisser afloopt terwijl Vlamingen dan juist teleurgesteld zijn.

Winnen!

Wil jij Gluren bij de buren hebben? We mogen drie exemplaren van het boek weggeven! Deel hieronder in de reacties jouw favoriete uitdrukking uit het buurland en wie weet belonen we jou met het boek! Grijp je mis? Dan kun je het boek natuurlijk ook zelf kopen! [line]

Over de auteurs

Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar hebben van woorden hun werk gemaakt. Ze schrijven woordenboeken en boeken over taal, waaronder Waarom is een witte neushoorn grijs (en een zwarte ook)? Ze werkten verder mee aan onder meer het Groene Boekje en de Dikke Van Dale. Onlangs vertaalden en bewerkten zij voor Van Dale het Roald Dahl Woordenboek. Met het Prisma Woordenboek van het Algemeen Onbeschaafd Nederlands wonnen ze bovendien de Kruyskampprijs, iets wat nooit eerder een woordenboek ten deel viel. Ze hebben samen tekstbureau de Taalwerkplaats. [line] Kijk hier voor meer voorbeelden van grappige verwarringen tussen Vlaams en Nederlands.

Ik snap 'm niet

[intro]Er zijn van die woorden die echt tot de verbeelding spreken. Scheurbuik bijvoorbeeld. Als kind had ik er allerlei beelden bij: helse buikpijnen, gescheurde magen en wat al niet meer. Toen het gewoon een vitaminetekort bleek te zijn, was ik dan ook enigszins teleurgesteld. Waarom heet het dan zo?[/intro] Door Berith van Pelt Dat vroegen Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar zich ook af. Ze gingen voor ons op onderzoek uit en ontdekten dat het woord ‘scheurbuik’ een verbastering is van een Oudnoords woord en dat het met scheurende buiken helemaal niets te maken heeft. Behalve scheurbuik zijn er nog talloze andere Nederlandse woorden (en uitdrukkingen) te bedenken die je op het verkeerde been zetten. In Waarom is een witte neushoorn grijs (en een zwarte ook)? worden er welgeteld 101 besproken, beginnend met ‘arrenslee’ en eindigend met ‘oorlam’. Daartussen komen heel bekende woorden voorbij, maar ook woorden waarvan ik de betekenis nog niet kende. Nu begrijp ik eindelijk waarom de zanger van Bløf een ‘kattebel’ van zijn geliefde ontving, en dat blijkt niets te maken te hebben met zijn huisdier. Je kunt van het boek dus, behalve de herkomst van woorden, ook totaal nieuwe woorden leren. Het boek staat vol interessante weetjes en is vlot geschreven, makkelijk leesbaar dus. De auteurs hebben er goed aan gedaan de uitleg kort en luchtig te houden; voor een uitgebreidere studie van de herkomst van een woord bestaat het Woordenboek der Nederlandsche Taal al. Helaas leidt dit er soms wel toe dat de uitleg over de veranderingen die een woord heeft ondergaan een beetje kort door de bocht kan zijn. En waarom die witte neushoorn nou grijs is? Dat lees je op pagina 73 van het boek. Heidi Aalbrecht en Pyter Wagenaar schreven ook het fantastische boek 'Gluren bij de buren', over het verschil tussen het Vlaams en het Nederlands. Meer daarover lees je in hun column 'Fileparkeren in het hol van Pluto'.

Is dit boek geschikt voor jou? JA: Als je meer over woorden wilt weten dan alleen hun betekenis of als je wilt weten waarom ‘wijn na bier’ voor jou ‘nooit plezier’ opleverde, ondanks de bekende uitdrukking. NEE: Als je je nooit hebt afgevraagd waarom witte neushoorns grijs zijn, waarom je buik niet scheurt bij scheurbuik en waarom zwart geld niet groen, geel of blauw is.

Auteurs: Heidi Aalbrecht & Pyter Wagenaar Uitgeverij: Van Dale Jaar: 2015 Aantal pagina's: 128