Column: Een foto van het Nederlands

Niets is zeker in dit leven, behalve belasting en teddyberen. En nieuws. Zo zeker als de zon iedere dag opkomt, is er iedere nieuwe dag een overvloed aan nieuws. Kranten staan er boordevol mee en ook online komt het nieuws van alle kanten op je afgestormd: sociale media, nu.nl, de NOS-app, PING! BREKEND! Fijn, natuurlijk, dat we zo goed op de hoogte zijn, maar er is ook een nadeel: we zien door de virtuele bomen het bos niet meer. Van GeenStijl tot Huffington Post, van Elsevier tot The New York Times – wie houdt het bij? Gelukkig hebben we jaaroverzichten, die louter hoogtepunten opsommen en de komkommers eruit filteren. Maar één onderwerp ontbrak tot nu toe in de nieuwsoverzichten: taal.

Waarom zou je dat eigenlijk doen, een taaljaaroverzicht maken? Nou, alleen al om te laten zien hoeveel er eigenlijk gebeurt in en om ons taalgebied. Heb je het meegekregen? Het uitkomen van een nieuwe papieren Dikke van Dale? Het overlijden van taalkunstenaar Drs. P? Hoe werkgeversbaas Hans de Boer het woord ‘labbekakken’ aan de vergetelheid ontrukte? De Wablieft-prijs voor Ann de Craemer en Jan Hautekiet? Het ontstaan van nieuwe woorden als ‘kliktivisme’, ‘sjoemelsoftware’, en ‘journaalkaper’? De ontdekking dat het woordje ‘huh?’ in alle talen van de wereld voorkomt? De invoering van een nieuw, genderneutraal woordje ‘hen’ in het Zweeds, ter aanvulling op hij en zij?

Liefhebbers van taalnieuws werden al wel een beetje bediend door het Genootschap Onze Taal: dat vat het belangrijkste nieuws op zijn website samen en publiceert steevast een overzicht in het eerste gedrukte nummer van het jaar (waarvoor hulde). Maar een bundeling van het hele taalnieuwsjaar voor in je boekenkast, inclusief trends, wetenschapsnieuws en interviews met spraakmakers, dat bestond nog niet. Dat is vreemd, want taal is een onderwerp dat enorm leeft onder de mensen. Nederlanders geven onwijs veel om hun taal – zie het eerder genoemde Genootschap en kijk ook eens naar jullie zelf, Taalvoutjes-fans!

Een groot voordeel van zo’n overzichtelijk overzicht is dat je trends kunt waarnemen die je met een losse waarneming niet pakt. Was het je bijvoorbeeld al opgevallen dat het achtervoegsel –porn steeds vaker voorkomt (‘foodporn’, ‘mathporn’), terwijl ‘eh’ juist aan populariteit inboet? Ook is de betekenis van het woord ‘vluchteling’ veranderd en zijn er van dat woord allerlei varianten bijgekomen. Piet Paulusma noemt bijvoorbeeld de ‘klimaatvluchteling’ – écht 2015.

Het illustreert meteen wat misschien wel het allerleukst is aan zo’n jaaroverzicht en wat wij het ‘Het Aanzien Van-effect’ noemen. Je kent het wel: je pakt een boek met nieuwsfoto’s uit 1965 en meteen voel je je weer provo – of juist die verontruste burger die zich opwindt over gangstermeisjes en nozems. Taal laat zien wie we op een bepaald moment waren: wat we belangrijk vonden, waar we het allemaal over hadden. Als je de taal van een jaar vangt, dan maak je een foto van jezelf. ‘Taal in 2015’ is een momentopname van het Nederlands van vorig jaar – en daarmee van ons allemaal.

Over Milfje Meuskens
Milfje heeft maar één grote passie: taal. Ze schrijft erover op milfje.blogspot.com. En ze heeft passie voor twee. Dat kunnen we dan ook weer vrij letterlijk nemen, want Milfje bestaat eigenlijk uit twee personen: Sterre Leufkens en Marten van der Meulen. Zij bespreken, analyseren en constateren, maar bovenal verwonderen ze zich in hun blog over alles wat met taal te maken heeft. Niet gek dat ze er – samen met Ton den Boon en Ruud Hendrikx – een boek over vol schreven. Het taaljaaroverzicht Taal in 2015 is nu verkrijgbaar in de winkel.

Doe mee en win
Wij geven vijf exemplaren weg aan de meest originele antwoorden op de vraag: ‘Wat wordt het Woord van het jaar 2016? Voorzie jij de toekomst of denk je dat het woord al is ontstaan in de afgelopen twee maanden? We zijn benieuwd naar jouw inzending!’ Laat jouw antwoord hieronder achter.

Wil je zelf je column terugzien op onze site? Stuur je column in.