Woordweetje: vanille

28 sep 2021

De herfst heeft zijn intrede gedaan, dus volgens mij is er geen beter moment om na te denken over ijsjes. Nog even doen alsof het zomer is, of juist vast vooruitblikken op Kerstmis. Wat is jouw favoriete smaak? Aardbei, chocola, pistache, stracciatella, citroen … Of ga je het liefst voor de golden oldie vanille?

Door Jojanneke Drapers

De smaak vanille wordt, in principe, gemaakt van de vanilleboon. Grappig genoeg zijn vanillebonen technisch gezien bessen, en dus helemaal geen bonen – wat dit hele verhaal eigenlijk alleen nog maar ingewikkelder maakt.

Het woord vanille komt, via het Latijn, namelijk van de vorm van deze “boon”, of dus eigenlijk bes. De lange vorm ervan deed blijkbaar denken aan een soort schede; bijvoorbeeld de schede van een zwaard. In het Latijn had het woord voor ‘de schede van een zwaard’ al een andere overdrachtelijke betekenis gekregen, wat we duidelijk herkennen in het woord, namelijk … ‘vagina’.

Via het Spaans is dit woord, althans het woord voor de vanilleboon, langzaam door geëvolueerd via vaína en vainilla naar het ons nu bekende ‘vanille’. Met enige fantasie kun je de overeenkomsten tussen onze huidige woorden ‘vagina’ en ‘vanille’ nog terugzien, maar ik durf te wedden dat je dit nooit zelf bedacht had.

Het woord ‘vanille’ heeft inmiddels nog wat andere bijbetekenissen gekregen. Zo spreekt men in de financiële wereld ook wel over vanilla structures, waarmee een heel eenvoudige basistransactie bedoeld wordt. In het Engels betekent vanilla wel vaker iets simpels, makkelijks. In het Nederlands – en ook in het Engels – spreken we ook nog weleens over ‘vanilleseks’; erg conventionele, rechttoe-rechtaan seks met veel knuffels en kusjes. Met de kennis van nu zou ‘vanilleseks’ dus ook best iets anders kunnen betekenen …

Gebruik deze kennis vooral om te vertellen aan degene met wie je in de rij staat voor de ijskraam komende zomer. Of voor de diepvries in de supermarkt, rond Kerstmis. En check dan ook direct even de uitspraak van diegene: zegt die ‘vanieje’ of ‘vanielje’? En is dat dan een afknapper?