#koen van haaren


923 shares

Ik snap 'm niet

[intro]N’n Tullepetaon. Wat is dit nu? Wordt er hier geen Algemeen Beschaafd Nederlands meer geschreven? Over het algemeen wel, maar er is een tijd in het jaar dat delen van ons land het nét even anders doen. Dialecten worden weer volop geschreven en gesproken, huis-aan-huiskranten moet je hardop lezen om iets van de artikelen te kunnen begrijpen. Als dat al lukt.[/intro] Door Koen van Haaren Het is weer carnavalstijd. De leutigste tijd van ’t jaar als je het aan een willekeurige zuiderling vraagt. Leut? Ja, dat betekent 'gezelligheid, lol, plezier', eigenlijk al het goede in het leven. En waar vindt men al dat goede dan? Dat kan in Lampegat, Oeteldonk, Kruikenstad of Tullepetaonestad. Sorry, uw Bosatlas laat u in de steek? Geen nood, zoek dan maar op Eindhoven, Den Bosch, Tilburg of Roosendaal. Waar de traditie van carnavalsnamen precies vandaan komt, is niet helemaal bekend. De plaatsnamen verwijzen vaak naar oude ambachten of industrieën die vroeger in die plaatsen veelvuldig voorkwamen. Kruikenstad Tilburg komt voort uit de textielindustrie. Werknemers van de textielfabriek namen hun urine in kruiken mee naar de fabriek, waar die werd gebruikt om de wol mee te wassen. Tilburgers worden dan ook toepasselijk “Kruikenzeikers” genoemd tijdens carnaval. In Bergen op Zoom werd vroeger veel meekrap geteeld, een plantje dat als grondstof diende voor een rode kleurstof. De krab werd een symbool voor de Bergenaren en de plaatsnaam werd ’t Krabbegat. Soms ligt ook een oud verhaal of een oude anekdote aan de naam ten grondslag. Nuenen noemt men Dwèrsklippelgat en de inwoners zijn Dwèrsklippels. Het verhaal gaat dat men ooit een balk overdwars door de deur van de kerk probeerde te krijgen. Blijkbaar heeft men dat lang genoeg geprobeerd om er een carnavalsnaam aan over te houden. Het verhaal gaat dat dat de kerktoren in Schijf zo klein was dat men deze ’s nachts binnen zette. Zo hebben de inwoners de naam Torensjouwers gekregen. Veel gemeenten in Noord-Brabant en Limburg voeren hun carnavalsnaam met trots en vervangen in de carnavalsperiode zelfs de officiële bebording aan de rand van de bebouwde kom door de carnavalsnaam. Als buitenstaander zul je dan toch even twee keer moeten kijken en misschien een voorbijganger raadplegen om te weten hoe je van Put en Buntland het best naar Tullepetaonestad kunt komen. Hopelijk begrijp je dan de aanwijzing dat via ’t Sanegat het rapst is en dat je bij Kraaierijk te wijd bent. [line] Heb jij altijd al de herkomst van jouw favoriete woord willen weten? Laat het ons hieronder weten!
Taalvoutje

Column: Goeroe

Column: Goeroe

923 shares

Ik snap 'm niet

Wie een paar weken terug de aflevering van Zondag met Lubach over The Green Happiness heeft gezien, zal waarschijnlijk smakelijk hebben gelachen om de vele taalfouten die uitgelicht werden. De meiden achter de succesvolle dieetboeken hadden zich verontschuldigd voor de vele fouten in hun boeken met de woorden 'Wij zijn geen taalguru's'. Je voelt het al aan je water: de grappen lagen klaar. Goeroes op het gebied van taal zijn de meiden zeker niet, maar hun boeken worden wel gretig verslonden. Voor velen zijn de twee diëtisten wel degelijk goeroes. Maar is dat terecht? Koen van Haaren denkt er het zijne van. Door Koen van Haaren Elk beestje heeft een naam nodig. Dus als er iets nieuws ontstaat, gaan we op zoek naar een woord om het mee te beschrijven. Soms grijpen we daarbij (onbewust) terug op oude woorden of andere talen. Hoe moet je iemand omschrijven die je veel kan vertellen over het internet, de beurs, voeding, noem maar op ...? In veel Oosterse talen wordt het woord 'goeroe' gebruikt voor een leraar, al dan niet spiritueel of religieus. En ook in ons land wordt de benaming steeds vaker gebezigd. Het woord zou afstammen van het Sanskriet en 'zwaar' betekenen: een zwaargewicht op zijn vakgebied, dus. Anderen beweren dat het woord een samenstelling is van goekhar (:wereld) en roekhar (:god). Hoe het ook zij, het gaat dus om iemand met veel kennis. 

Waarom zou je zo iemand dan niet 'professor' of 'doctor' noemen? Dat is toch gebruikelijk voor iemand die veel kennis heeft opgedaan over een onderwerp? Veel mensen die vandaag de dag de stempel van 'goeroe' krijgen, geven echter geen les; ze publiceren alleen hun mening, vaak zonder onderbouwing. Het gaat ze dus niet om kennisoverdracht, maar om het verspreiden van hun mening. Een beetje zoals politici, eigenlijk. 

Wat mij opvalt is dat iemand tegenwoordig al snel de titel 'goeroe' krijgt toegedicht als het onduidelijk is op welke wetenschappelijke grond zijn uitspraken gebaseerd zijn. Door zo iemand een goeroe te noemen, lijkt het opeens niet meer zo belangrijk of iets onderbouwd kan worden. De goeroe zegt het, dus het is waar. Denk bijvoorbeeld aan de film The Guru uit 2002. Aan de hoofdrolspeler wordt een wijsheid toegedicht waarvan hij zelf niet eens weet waar hij die vandaan haalt. Als er maar genoeg volgers zijn die je woorden voor waar aannemen, dan worden er verder geen vragen gesteld. Met enkele hedendaagse goeroes lijkt hetzelfde aan de hand. Feiten zijn voor watjes, de goeroe weet het gewoon. Hij roept iets en als men maar gelooft dat hij het wel zal weten, dan is het dus waar. Is daar eigenlijk al een term voor bedacht? Mijn voorstel is om een nieuw woord te introduceren om deze trend te beschrijven: 'goeroepen'. [line] Heb je zelf een taalergernis, een favoriet woord of een andersoortige taalbeslommering? Stuur jouw column in en word beloond met tal van Taalvoutjes-hebbedingen! 

923 shares

Ik snap 'm niet

Het Nederlands is een mooie taal. Zo mogelijk nog mooier zijn al die dialecten die in alle uithoeken van ons land worden gesproken en die soms nog maar weinig met de oorspronkelijke taal te maken lijken te hebben. Toch lijken de meest onbegrijpelijke klanken best verstaanbaar, als ze maar niet zo snel zouden worden uitgesproken. koenvanhaaren   Door Koen van Haaren   Er circuleren op het internet tientallen lijstjes die beweren dat het [vul dialect in] de kortste taal is, dus het meest efficiënt. Steevast volgt een overzicht van uitdrukkingen in het Algemeen Beschaafd Nederlands met de variant dialect erachter. Is een dialect dan voornamelijk bedoeld om sneller te kunnen communiceren? Het lijkt daar wel op, want de bekendste woorden zijn vaak verbasteringen van langere woorden of zinnetjes. Houdoe, bijvoorbeeld. Bij een verkiezing, inmiddels alweer zo’n tien jaar geleden, werd door de Brabanders het woord 'houdoe' verkozen tot mooiste Brabantse woord. Zelfs de rest van Nederland (hier in de volksmond 'van boven de sloot') kent de uitdrukking en weet vaak ook wel wat ermee wordt bedoeld. Het is een groet bij het afscheid, het 'doei' van Brabant. Het Engelse how do klinkt ongeveer hetzelfde, waardoor sommigen schijnen te denken dat het bij de bevrijding van het zuiden van Nederland na de Tweede Wereldoorlog onze taal is binnengeslopen, omdat how do you do zo lang was. Beetje onlogisch om een vraag naar iemands welzijn te gebruiken als je weggaat, dus deze optie nemen we maar niet al te serieus. Houd je goed. Het ga je goed. Dat is de hoek waarin we het moeten zoeken. 'Houd u goed' werd al snel 'houd oe goe' om vervolgens (korter is beter?) te verworden tot 'houd oe'. West-Brabanders slikken daarbij vaak nog de eerste letter in en maken er ‘oudoe van. Maar de bedoeling is duidelijk: ik wens je alle goeds toe, houdoe en bedankt! Bewaren