Column: Appelig

Elke dag weer heb ik voortschrijdend taalinzicht. Net als iedereen. De ene dag leer je eens een nieuw woord bij, dan weer hoor of lees je een bijzondere zinscon...
Laatst promoveerde een vriendin van me. Van tevoren gingen er onder de genodigden wat mailtjes rond over filmpjes, foto’s en cadeaus; allemaal in strakke banen geleid door de twee paranimfen van de promovendus. Dat heb ik altijd al een wonderlijke naam gevonden: ‘paranimf’. Alsof er een elfje is dat het sprookje dat promoveren heet altijd goed laat aflopen.
Door Laura van Eerten
Een soort sprookje is het wel, zo’n wetenschappelijke promotie. Een formele ceremonie met intimiderende professoren in toga’s die vragen stellen van gemiddeld een A4’tje lang. En zij worden dan door de ondervraagde ook nog eens, volgens vast stramien, hartelijk bedankt voor hun onbegrijpelijke vraag. De promovendus zelf is al maanden vooraf bezig met het uitzoeken van een mooie jurk (of rokkostuum in het geval van de man) en gaat uitgebreid naar de kapper zodat ze op haar representatiefst op het toneel verschijnt. “Het lijkt wel een bruiloft”, zegt de andere vriendin met wie ik daar ben, zodra de aanstaande doctor haar entree maakt, de zaal plotseling stilvalt en iedereen haastig gaat staan. Ze wordt door het midden van de zaal naar voren geleid door de zogenoemde ‘pedel’ van de universiteit, degene die letterlijk de scepter zwaait. In haar kielzog volgen de paranimfen.
Paranimfen zijn de helpers van de promovendus. Officieel zouden de paranimfen het tijdens de promotie over moeten nemen als de promovendus plotseling ziek wordt of er zelf niet meer uitkomt. In de praktijk gebeurt dat eigenlijk nooit. Dit is de eerste promotie waarbij ik een paranimf echt iets heb zien doen: ze las een stelling voor uit het proefschrift. Maar goed, die paranimf dus, en vooral: het woord ‘paranimf’. Ik heb nu eindelijk eens opgezocht waar het vandaan komt. Oorspronkelijk blijkt paranimf ‘bruidsjonker’ te betekenen. Het stamt uit het Griekse para, ‘naast’, en numphe dat ‘bruid’ betekent. Letterlijk iemand die de bruid terzijde staat dus. Later kreeg het woord een ruimere betekenis als benaming voor een persoon die iemand ondersteunt bij een plechtige handeling, en nu kennen we de paranimf alleen nog maar uit het wetenschappelijke ‘toneelstukje’ bij de verdediging van het proefschrift.
Dat een promotie wel iets weg heeft van een bruiloft is dus niet zo gek. Vroeger werd een promotie ook wel als huwelijk met de universiteit gezien, en daarvan zijn de paranimfen de nog overgebleven, stille getuigen.
Over Laura van Eerten
Taalkundige bij het Instituut voor de Nederlandse Taal (IvdNT, voorheen INL) en blogger voor de rubriek Woordbaak: we mogen wel stellen dat Laura van Eerten net zo verzot is op onze taal als wij. Of misschien moeten we zeggen: verzot op woorden. Ze was zelf initiatiefnemer en auteur van het boek Waar komt pindakaas vandaan? En 99 andere vragen over woorden en de opvolger Waar komt hagelslag vandaan?, waarover ze al eerder de column Woordbeleg voor ons schreef. Ook zit ze achter de jaarlijkse Weg met dat woord!-verkiezing.
Wil je zelf je column terugzien op onze site? Stuur je column in.
Elke dag weer heb ik voortschrijdend taalinzicht. Net als iedereen. De ene dag leer je eens een nieuw woord bij, dan weer hoor of lees je een bijzondere zinscon...
Weg met dat woord! Laura van Eerten schrijft in haar column waarom 'genderneutraal' een goede kans maakt om de verkiezing te winnen....
Weet jij de juiste schrijfwijze van het chique woord voor al die dingen waar je je huis mee decoreert of je outfit mee vervolmaakt?...
Wij Nederlanders zijn maar wat trots op ons ‘onvertaalbare’ woord gezellig. En terecht: het is een positief woord en het is leuk, en lastig, om aan een buitenla...