Onlangs kreeg ik in Zuid-Afrika een plaatselijke krant te pakken. Geschreven in het Afrikaans. Het is een dochtertaal van het Nederlands en dat maakt het voor ons een gemakkelijke taal; 95% van de woordenschat van het Afrikaans is van Nederlandse oorsprong. En een grappige taal, omdat de ons zo bekende Nederlandse woorden vaak zijn vervormd.
Door: René Kolsteren
Mijn oog viel op een artikeltje op bladzijde drie van de krant. In het Oost-Kaapse dorp Aberdeen is de begraafplaats zo vol dat sommigen ertoe over zijn gegaan de kuilen voor de nieuwe graven te maken op de paden die naar andere graven leiden. Stel je voor: je bent op weg naar het graf van je dierbare en je moet over andere graven heen lopen. Het moenie gekker word nie. Een ‘ontstoken’ Louis Lategan komt in het artikel aan het woord.
“Dit kan nie so aangaan nie. As nog een persoon se graf in die middel van die pad gegrawe word, sal ek wragtig die gat nog voor die begrafnis met sement toegooi“, aldus boer Louis. Vooral het woord ‘ontstoke’ doet het hem. Dit is niet zo maar een gevalletje ‘boos zijn’. Normaal gesproken is Louis misschien al niet zo’n gemakkelijk heerschap, maar door het bijvoeglijk naamwoord ‘ontstoke’ krijg ik de indruk dat je maar beter helemaal ver uit zijn buurt kunt blijven.
Zijn ferme taalgebruik valt op. Dat moest in ons land ook maar eens vaker gebeuren. “Dit kan nie so aangaan nie.” Dat zal het parlement meteen de mond snoeren, zou Mark Rutte kunnen denken, als hij dit al zou lezen. Iedereen zal instemmend knikken, als hij deze woorden uitspreekt. Nee, dit kan inderdaad niet. Daar heeft de premier wel gelijk in. Overtuigender kan het niet. Een zin om vaker in de Tweede Kamer te bezigen, lijkt mij.
En dan de zin dat Louis ‘wragtig die gat met sement sal toegooi‘. Geen half werk verrichten; niet een schepje zand erover en het is klaar. Nee, wragtig toegooi. Een oplossing die voor honderden jaren meegaat. Misschien wel voor eeuwig.
Ik vind dit artikel vooral interessant omdat het je iets leert over de taal zelf. Werkwoorden vervoegen doen ze in het Afrikaans niet. Ek eet, wij eet, jullie eet. Verder bestaat het probleem dat veel Nederlanders nog hebben met de -d of -t bij een voltooid deelwoord niet in het Afrikaans: ze laten die laatste letter gewoon weg. Jij het dit mooi geverf. Wij hebben dit gemaak. De letter ‘g’ tussen twee klinkers vervalt in het Afrikaans. Op menige middelbare school in Zuid-Afrika prijkt dan ook trots het naambord ‘Hoere skool‘.
Een simpele rechttoe rechtaan taal. Het zou een flink aantal Nederlanders uit de brand helpen als Afrikaans hier als vervangende taal wordt ingevoerd. Geen gedoe meer met de -d of -t. Iedereen durft weer stukjes tekst te schrijven. Het zal even duren, maar als we nu beginnen hebben we het over twintig jaar wel voor elkaar. En taalfoute? Hulle word nie meer gemaak nie. We zullen zeggen: vroeger, toen was het pas ingewikkeld! Die lewe het nou tog baie makliker geword.
Tijdens de allereerste editie van Taalvoutjes-het dictee kom je niet weg met Afrikaans. Op zaterdagavond 16 december organiseren wij ons dictee op de informele en humoristische Taalvoutjes-manier, we gaan het even helemaal anders doen! Zien we je 16 december?
Wil je jouw taaloverdenkingen op Taalvoutjes zien? Stuur je column in en wie weet lees je deze terug. Geplaatste columns worden beloond met een supertof, te gek Taalvoutjes-pakket.
“Wouden zijn bossen!” “Je mag nooit een komma schrijven voor ‘en’!” “Een aantal is enkelvoud!” Je hoort het je docent Nederlands nog roepen. Maar taal verandert...
Met lange tanden aan tafel zitten. Uren naar je bord staren. Wie heeft het vroeger niet gedaan? Wat zei je moeder/vader/tante/opa dan? “Wat je niet lust, slik j...
Vervoegingen zijn maar lastig. Van bijvoeglijk naamwoord tot bijwoord en voltooid deelwoord; pas jij het wel goed toe? Dr. E.I. Kipping helpt....
De onderwijzer Hij kneep zijn ogen stevig dicht en keek nog eens goed. Twee korte woorden waren het, keurig met krijt geschreven. Maar Henk ter Voorde, het hoof...