Ik snap 'm niet

[intro]De schrijfsters van De hond in de pot slaan spijkers met koppen in hun nieuwe boek. In dit boek worden vijftig spreekwoorden en gezegden voorzien van achtergrond en uitleg, met daarnaast een paginagrote foto waarop het spreekwoord of gezegde wordt uitgebeeld.[/intro] Door Bastiaan Weldring De afbeeldingen bestaan voornamelijk uit foto’s van speelgoed dat zodanig is gepositioneerd dat het de spreekwoorden op treffende wijze uitbeeldt. Leuk gevonden, maar niet heel bijzonder. Het zijn vooral de stukjes tekst die het boek interessant maken. Al in de inleiding wordt benadrukt hoe in het tegenwoordige gebruik van spreekwoorden geschiedenis en heden eigenlijk samenkomen. Het is die ervaring die centraal staat in het lezen van De hond in de pot. De drie schrijfsters omschrijven de hedendaagse spreekwoorden als ‘bewaarplaatsen van vergeten woorden of betekenissen’, als een ‘soort koelkast voor ons taalkundig erfgoed’. Menig spreekwoord is namelijk honderden jaren oud. Daarnaast wijzen de schrijfsters op spreekwoorden uit het Latijn (‘Pluk de dag’) of de Bijbel (‘De appel valt niet ver van de boom’), die soms een paar duizend jaar oud zijn. In het boek staan niettemin vooral spreekwoorden van eigen bodem uit de afgelopen eeuwen. Elk spreekwoord of gezegde wordt voorzien van de letterlijke betekenis, een voorbeeldzin en een aansprekende omschrijving van de achtergrond ervan. Verwacht geen diepe historische analyses. De tekstjes zijn bondig en licht van toon. De schrijfsters bedienen zich van tal van voorbeelden om een spreekwoord begrijpelijk te maken. Spijkers met koppen slaan bijvoorbeeld; vroeger bestonden er ook spijkers zonder platte kop om op te slaan, een stuk lastiger timmeren! ‘Wie spijkers met koppen gebruikte, was dus praktisch en slim bezig’, zo concluderen de schrijfsters. De koelkast van taalkundig erfgoed zoals de schrijfsters het noemen, wordt door De hond in de pot erg toegankelijk gemaakt.

Is dit boek geschikt voor jou? JA: Wil je eindelijk weten hoe de aap uit de mouw komt, dan is dit boek voor jou! NEE: Vind je spreekwoorden en gezegden altijd maar verwarrend en heb je in het geheel geen behoefte daar wat aan te veranderen, blijf dan weg van dit boek.

Auteurs boek: Tosca Lindeboom, Annette Wiesman, Astrid Zuidema Uitgever: Ploegsma Amsterdam Jaar: 2015 Aantal pagina’s: 120

Ik snap 'm niet

[intro]Ja, natuurlijk, ik weet het: taal is een levend iets. En levende dingen veranderen. Onvermijdelijk. Niets aan te doen. En daarom moet ik niet zeuren over het feit dat zelfs hoogopgeleide mensen zonder blikken of blozen ‘hun hebben’ of ‘zich beseffen’ zeggen. Of ‘het meisje die …’. Het hoort gewoon bij zo’n levende taal.[/intro]     Door Friederike de Raat   Niets om stoom over uit je oren te laten komen. Al moet ik bekennen dat het telkens weer ‘au’ doet, als ik zo’n kanjer van een taalvout hoor passeren. Maar voor één categorie in onze taal zal ik altijd in de bres springen, want ik krijg het Spaans benauwd als ik eraan denk dat die verdwijnt: onze spreekwoorden en gezegden. Zeker, ook die zijn aan veranderingen onderhevig, kijk maar eens een avondje tv. Onlangs allemaal live gehoord: in het geweer klimmen, je de longen uit het lijf lopen, iets ligt je nauw aan het hart. Jammerrrrrrr, net niet goed. Ze zijn vaak hilarisch, die verhaspelingen, dat is het punt niet. Mijn probleem is dat we met het verdwijnen van spreekwoorden en gezegden die we niet meer thuis kunnen brengen (de kerfstok, het onderspit) ook de verhalen erachter kwijtraken. Over beroepen die we niet meer kennen (de vinker die het vinkentouw bedient om vogeltjes te vangen), over gebruiksvoorwerpen die we niet meer hebben (we branden ons niet meer aan een heet hangijzer). Verhalen die ons zoveel vertellen over ons verleden dat we er héél zuinig op moeten zijn. Dus mensen, verhaspel er desnoods lustig op los met de grammatica, maar blijf af van die spreekwoorden en gezegden. Het spinnewiel van overgrootmoeder doen we toch ook niet weg omdat we het niet meer gebruiken? En op onze monumenten zijn we toch ook zuinig, al zijn ze hoogst onpraktisch om in te wonen? Dus laten we dan ook ons taalkundig erfgoed niet laten verslonzen. [line] Friederike de Raat is journalist en eindredacteur van NRC Handelsblad. Eerder schreef ze twee boeken over taalfouten in soorten en maten: Hoe bereidt je een paard? (2012) en Geen hond die ernaar kraait (2013). Beide boeken werden gebundeld in Een boek vol taalfouten (2014). Met haar nieuwe boek Waarom mussen nooit dood van het dak vallen hoopt ze duidelijk te maken waar die oude spreekwoorden en gezegden vandaan komen, opdat ze niet verdwijnen. (ISBN: 9789046820117, €12,99, Nieuw Amsterdam Uitgevers)

Wil je zelf je column terugzien op onze site? Stuur je column in.