Woordweetje: hiep hiep hoera!

Taalvoutjes is drie geworden. Hiep, hiep, hoera! Driewerf hoezee! Gefeliciflapstaart! Maar wacht eens even, hoezo hoezee? En waar komen die hieperdepieps vandaan?

Door Mark Mackintosh

Laten we met ‘hoera’ beginnen. Dat is een vreugdekreet die in veel andere westerse talen voorkomt: ‘hurray’ en ‘hurrah’ in het Engels, ‘hurrah’ in het Duits en ‘hourra’ in het Frans. Sommige etymologen vermoeden dat het oorspronkelijk gaat om de Pruisische en/of Russische soldatenkreet ‘hurra’, die populair werd ten tijde van de bevrijdingsoorlogen tegen Napoleon (1813-1815). Legers zouden het hebben geschreeuwd als teken van overwinning of als sein om aan te vallen. Het woord is ontleend aan het Middelhoogduitse (voor 1350) werkwoord hurren, ‘zich snel voortbewegen’, waar ook het Nederlandse woord ‘herrie’ vandaan komt.

Verzuip niet!

Maar de meningen zijn verdeeld. Volgens een ander etymologisch kamp moeten we voor de oorsprong van het woord naar Engeland kijken. Daar wordt ‘hurray’ reeds in 1686 in de Oxford English Dictionary vermeld als een verbastering van de gebiedende wijs van het oud-Engelse werkwoord ‘huzza’, heisen. Die kreet was gemeengoed onder zeelui bij het hijsen van de zeilen. Volgens het Old English Dictionary ontwikkelde ‘huzza’ zich in de zeventiende en achttiende eeuw tot een algemene groet of vreugdekreet onder matrozen. Hier komt ook ons woord ‘hoezee’ vandaan en niet, zoals velen geloven, van ‘hou zee!’ (blijf op zee, verzuip niet!). Familie en vrienden zouden zeelui in vroegere tijden met deze gelukwens een hart onder de riem hebben gestoken.

Stelletje Mongolen

De Amerikaanse antropoloog Jack Weatherford wil in zijn boek Genghis Khan and the Making of the Modern World nog verder reizen voor de oorsprong van ‘hoera’. Ook hij stelt dat het oorspronkelijk een strijdkreet was, maar dan van het Mongoolse leger. Dat zou veelvuldig ‘hurree!’ hebben geroepen toen het in de dertiende eeuw het Mongoolse rijk stevig aan het uitbreiden was.

Hipperdepip

Wat in elk geval aan het Engels is ontleend, is de uitroep ‘hi(e)p, hi(e)p, hoera!’. Reeds begin negentiende eeuw zeiden de Engelsen ‘hip, hip!’ om aan te geven dat ze op iets of iemand wilden toosten. In Engelse woordenboeken uit de achttiende eeuw wordt ‘hip’ gedefinieerd als een uitroep om iemands aandacht te trekken. De oorsprong van het woord is echter in raadselen gehuld. Een intrigerende theorie is dat ‘hip’ of ‘hep’ een acroniem is van Hierosolyma Est Perdita, Latijn voor ‘Jeruzalem is verwoest’. Dit zouden Duitse ridders hebben geschreeuwd tijdens Jodenvervolgingen in de middeleeuwen. Het woord heeft niets van doen met ons gebruik van het woord ‘hip’, in de betekenis van ‘eigentijds, trendy’. Die term hebben we te danken aan de zwarte gemeenschap in de V.S. In hun spreektaal, en met name in de jazzwereld, was het reeds in de jaren dertig van de vorige eeuw gemeengoed om iets of iemand goedkeurend ‘hip’ te noemen.

Ook Taalvoutjes viert feest, hieperdepiep hoera! Binnenkort zullen we daar meer over vertellen. 
Wil jij in de tussentijd ook graag de herkomst van een woord weten of heb je zelf een interessant woordweetje? Laat het ons weten via het formulier.

Hoofdbeeld met dank aan Quionne