Je hebt vast weleens een grap bij iemand uitgehaald. Of minder leuk, je bent vast weleens zelf het mikpunt geweest van spot. Misschien is het dan ook niet zo gek dat er zoveel verschillende manieren zijn om dit onder woorden te brengen. Wat dacht je van ‘iemand in het ootje nemen’? Maar je kan ook ‘iemand in de luren leggen’, of ‘iemand in de maling nemen’. Waar komen deze uitdrukkingen eigenlijk vandaan?
Door: Simon Smulders
‘Iemand in het ootje nemen’ of ‘iemand in de maling nemen’ betekent niet alleen in de letterlijke zin, maar ook in de figuurlijke zin hetzelfde. Met ‘ootje’ wordt hier letterlijk een kleine letter ‘o’ bedoeld, een klein kringetje van mensen waar het mikpunt in het centrum staat. Dat kringetje van mensen wordt vermoedelijk ook bedoeld met ‘maling’. Maling staat hier voor maalstroom of draaikolk, waarbij de mensen in de kring rondom het slachtoffer draaien.
‘Iemand in de luren leggen’ heeft een iets minder vrolijke achtergrond. Een ‘luur’ betekent luier. Dus eigenlijk leg je iemand met deze uitdrukking in de luiers. Vroeger waren er veel jonge kinderen die leden aan de Engelse ziekte. Een vervelende ziekte waarbij de ledematen door een gebrek aan vitamine D vaak kromgroeiden. Om dit te voorkomen werden de jonge kinderen strak ingebakerd in stoffen doeken. Die stoffen doeken noemde men ook wel ‘luren’. De kinderen werden op deze wijze dus in de luren gelegd. Oorspronkelijk betekent iemand in de luren leggen dus eigenlijk dat je iemand behandelt als een kind. Deze betekenis heeft zich in de loop der tijd ontwikkeld tot ‘iemand bedriegen’.
Deze luren werden vaak van tevoren opgewarmd zodat het kind geen kou zou vatten. Er werd toen gezegd dat wanneer de luren te heet waren, het kind opvliegend van aard zou worden. Daar komt dan ook de uitdrukking vandaan: heetgebakerd zijn.
Handig om te weten voor de volgende keer dat je iemand te kakken zet. Dan kan je meteen uitleggen, nadat hij of zij in luren is gelegd, waar de uitdrukking vandaan komt. Let wel op dat degene die je in het ootje gaat nemen, niet te heetgebakerd is.
Hij komt eraan! De nieuwe Dikke Van Dale verschijnt op 6 oktober 2015. Duik met deze 15eeditie van het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal in de ...
We leven in het gouden tijdperk van de schrijftaal, iedereen schrijft. Dat is wel eens anders geweest. Mensen die vroeger niet schitterden in taalbeheersing, sc...
Nederlanders en Vlamingen spreken dezelfde taal en toch ook weer niet. Gelukkig heeft Miet Ooms een praktische gids geschreven voor het Nederlands in België en ...
